Bohdan Pomahač is een vooraanstaand plastische chirurg die in mei 2011, samen met zijn team in het ziekenhuis van Boston Brigham and Women´s Hospital, de eerste volledige gezichtstransplantatie in de VS uitgevoerd heeft. In 2019 heeft hij voor het eerst het gezicht van een afro-Amerikaan getransplanteerd. Sinds vorig jaar werd hij eventjes door het corona-virus afgeremd, maar nu is hij alweer actief in het doordringen in de mysterieuze wereld van reconstruerende operaties.
Hoe heeft u deze aparte tijd beleefd of hoe neemt u deze nu nog waar? De VS of beter gezegd sommige delen ervan werden nogal zwaar getroffen.
Ik zou zeggen dat het hele verloop van de epidemie vanaf het begin echt surrealistisch was. In de laatste 30 jaar heb ik nooit zoveel tijd met mijn gezin doorgebracht, dat was het positieve. Natuurlijk was de impact op de maatschappij en de patiënten enorm. Boston was nogal sterk getroffen, hoewel ons gezondheidssysteem nooit overbelast raakte, dankzij maatregelen die vanaf het begin aan werden genomen. En ander positief punt zou waarschijnlijk het langdurige gebruik van afstandsbeperkingen zijn, waar patiënten echt van houden. Om naar Boston te komen vanwege vaak slechts een paar minuten durende artsenbezoek, waarbij ze soms ook nog moeten wachten, neemt meestal werkelijk een halve dag in beslag. Een patiënt, die met de arts vanuit zijn huis kan spreken, is meer tevreden. Maar het spreekt voor zich dat dit niet bij alle patiënten mogelijk is. Ik schat zo in dat 30% van alle artsenbezoeken in de toekomst virtueel zou kunnen plaatsvinden.
Heeft de pandemie ook positieve en negatieve punten van het Amerikaanse gezondheidssysteem laten zien?
De grootste zorgen waren er in verband met het gebrek aan ziekenhuisbedden. Het Amerikaanse gezondheidssysteem moet zodanig effectief zijn dat elk groter ziekenhuis regelmatig voor 95% gevuld is. De vrije capaciteit is minimaal en kleinere ziekenhuizen die op deze manier niet gefunctioneerd hebben, hebben het financieel niet overleefd. Daarom waren er zorgen dat als de pandemie zo een omvang zou aannemen als in Italië, we niet genoeg plaats hebben om de patiënten te hospitaliseren. Er is zelfs zoiets als een “veldziekenhuis” ontstaan in een conferentiecentrum, waar uiteindelijk vooral daklozen werden gehospitaliseerd. Het positieve aan het Amerikaanse gezondheidssysteem is dat er onmiddellijk investeringen werden opgestart voor het ontwikkelen en de productie van vaccins en medicijnen voor de bestrijding van het corona-virus; iets wat waarschijnlijk verder nergens op de wereld mogelijk is.
Hoe functioneerde uw ziekenhuis en hebben jullie normaal kunnen werken op uw afdeling of werden jullie enigszins beperkt?
Sinds vorig jaar april werden alle operaties stopgezet met uitzondering van de urgente, waarvan er niet veel zijn binnen de plastische chirurgie. Tegenwoordig is alles weer langzaam gaan lopen – voorzichtig omdat iedereen bang is dat er nieuwe golven zullen komen van het corona-virus.
Hoe kijkt uzelf tegen de pandemie aan, hoe neemt u deze waar, bent/was u ergens bang voor?
Net als iedereen maak ik me zorgen erover, hoe het leven weer naar een normale situatie zal terugkeren en wat het nieuwe normale zal voorstellen. De videoconferenties hebben ons laten zien dat we niet overal naar toe hoeven te reizen, de vliegmaatschappijen en hotels zullen hun aanbodstrategie opnieuw moeten overwegen. Hoe zal de vrije tijd voor recreatie eruitzien? Wat er geweest is, zou ik niet graag willen verliezen en ik zou ooit aan mijn kleinkinderen willen vertellen, hoe we sportwedstrijden en concerten persoonlijk mochten bezoeken en niet virtueel.
Heeft u het gevoel dat het op een of andere manier misschien ook langdurig de wereld en onze levens grondig beïnvloedt en verandert?
Het is mogelijk. Het medicijn voor het corona-virus zal ontwikkeld worden maar wat overblijft zullen verschillende veranderingen van gedrag en procedures zijn, net als hoe het met het reizen geweest is na 11 september 2001. De terroristen hebben eigenlijk niets bereikt behalve dat ze ons het reizen moeilijker hebben gemaakt en minder plezierig wegens grotere rijen op vliegvelden en langzamere incheck-processen. Net zo bang ben ik ervoor dat het ook nu en hier gaat gebeuren: het sociaal distantiëren, het beperken van het aantal mensen deelnemende aan groepsacties, en dergelijke.
Waar houdt u zich eigenlijk in de laatste tijd mee bezig? Nog steeds gezicht-, handtransplantaties, …?
Inderdaad. We hebben een programma voor gezichtstransplantaties, handtransplantaties, buikwandtransplantaties, baarmoedertransplantaties. Behalve dat, ook veel onderzoek naar het bewaren van weefsel etc. In de praktijk heb ik een vrij grote mix aan klinische problemen, die ik graag wil oplossen.
Welke andere bijzondere operaties hebben jullie in de laatste tijd uitgevoerd? En hoeveel heeft u ervan al achter de rug?
Ik beschouw elke patiënt als bijzonder en probeer het maximale voor hem te doen, wat ik kan. Er zijn echt weinig operaties met een bijzondere curiositeit, omdat we ook weinig patiënten hebben die ervoor geschikt zijn. De laatste gezichtstransplantatie was in de zomer van 2019, een Afro-Amerikaan – de eerste in de VS. Dankzij het feit dat er zo weinig van deze operaties zijn, kunnen we altijd iets vinden, waarin ze de eerste zijn (hij lacht). Echter, langdurig gaat het om juist de resultaten te onderzoeken, om er zeker van te kunnen zijn dat we echt dingen doen, die goed zijn voor de patiënten. De transplantatie-geschiedenis is vol van deze processen, moratoria en dergelijke. Het gaat er niet om blind naar voren te rennen, maar om resultaten te beoordelen, voordat de indicatie en operatie verspreid worden.
Een tijd geleden heeft u erover gesproken dat moeilijke transplantaties niet zonder gevolgen zijn. Alsof getransplanteerde weefsels sneller verouderden dan de rest van het lichaam, hetgeen problemen veroorzaakt. Werk u eraan, is het gelukt om dat op enige manier op te lossen?
Onze specialisatie die onderdeel uitmaakt van de reeds gespecialiseerde plastische chirurgie, is een te klein en smal vakgebied om in staat te zijn om vastgestelde problemen onmiddellijk op te lossen. We zitten in een fase van ontwikkeling, waarbij nieuwe kennis wordt ontdekt, beschreven en welke tot verder onderzoek leidt. Kleine problemen zullen langer voortbestaan, voordat men de oplossing ervan zal vinden, in grotere problemen wordt veel meer energie gestoken. Tegenwoordig weten we dat patiënten een proces van chronische afstoting meemaken, dat verschillend snel, ofwel: traag, is. Bij sommigen demonstreert het zich door huidveranderingen die op een sneller verouderingsproces kunnen lijken. We weten nog niet, hoe lang getransplanteerde gezichten kunnen overleven, maar het is belangrijk om te beseffen dat de duurzaamheid ervan beperkt zal zijn. Om te vergelijken, een getransplanteerd hart of getransplanteerde longen hebben een halveringstijd van slechts 5 jaar. Als de gezichten gemiddeld 10 jaar kunnen overleven, zal het nog steeds een succes zijn.
Verwacht u in uw vakgebied binnenkort een verdere doorbraak? En zo ja, welke?
Persoonlijk zou ik me heel erg wensen dat er een vorm van behandeling ontdekt wordt, die tot tolerantie zal leiden. Dat is een staat waarin getransplanteerde weefsels niet afgestoot worden, het lichaam beschouwt ze niet als vreemd. In enkele studies, bij zorgvuldig gekozen patiënten, is het al bij niertransplantaties gelukt, maar het is nog steeds onduidelijk of dat ooit ook bij andere organen zal lukken. Het menselijk lichaam wordt levenslang blootgesteld aan zoveel stimulansen uit de omgeving die tot complexe immunologische reacties leiden en het creëren van geheugensimmuniteitscellen en reactiesystemen. Na transplantaties zijn we bijvoorbeeld in staat om bij laboratoriumdieren, zoals muizen, hun immuniteitssysteem en de omgevingen, waaraan ze blootgesteld zijn, te regulieren. Daarom bestaan er reeds meerdere hypothesen en onderzoeken. Bij mensen is het echter exponentieel moeilijker om de resultaten te herhalen. Als het echter zou lukken, zouden we in staat zijn om kleineren gezichtsdelen en praktisch elk soort weefsel te transplanteren dat we niet kunnen vervangen.
Een andere doorbraak zou de weefselengeneering (productie van weefsel buiten het menselijk lichaam) voorstellen maar ik ben bang dat we nog heel ver zijn, ook al gaat het alleen om laboratoriumonderzoek.
Hoe vaak bezoekt u normaalgesproken Tsjechië?
Ik heb de eer om lid te mogen zijn van de internationale raad voor onderzoek en wetenschap die direct onder de Tsjechische minister-president valt. Dankzij dat ben ik in staat om twee keer per jaar voor een paar dagen naar Praag te komen. Soms lukt het om ook voor iets langer te komen tijdens de vakantie.
Waarheen keert u eigenlijk terug als u naar Tsjechië komt, waar verblijft u en van welke plaatsten houdt u het meest? Ik neem aan dat het ergens in Noord-Moravië is?
Ik houd van Moravië, maar om eerlijk te zijn, door korte bezoeken, die zich vaker voordoen, blijf ik meestal in Praag. Mijn vrienden en familie komen dan naar mij toe, als ze tijd hebben. Het is echt ongelofelijk hoe Tsjechië bloeit en steeds beter wordt. Voor degenen die er leven, is het alsof je het gras ziet groeien, maar voor mij, die slechts af en toe komt, is het elke keer een reuzegroot verschil. Ik zou me wensen dat mensen in Tsjechië meer door de wereld zouden reizen, vooral naar India, Afrika, Zuid-Amerika, zodat ze beseffen hoe goed ze het in Tsjechië hebben.
Waar zou u de Amerikaanse toeristen heen sturen als de grenzen weer opengaan? Waar bevinden zich bij ons uw favoriete mooie plekjes en waarom?
Ik houd van veel plaatsen in Tsjechië. Zeker van Praag, Český Krumlov… die staan nu al op de radar van elke toerist. Maar ik zal Mikulov en het gebied Lednice-Valtice eraan toevoegen – vooral voor de liefhebbers van goede wijn. Voor de liefhebbers van natuur bijvoorbeeld Český ráj of Šumava. Interessant begint ook de stad Ostrava te zijn, met name Landek park met het museum van de mijnindustrie of het voormalige staalindustrie-terrein Vítkovice.
Heeft u ooit overwogen om samen met uw gezin terug te keren naar Tsjechië?
Ik heb nog geen aanbod gekregen om erover te kunnen nadenken. Maar ik sluit niets uit!
Ik zou zeggen dat het hele verloop van de epidemie vanaf het begin echt surrealistisch was. In de laatste 30 jaar heb ik nooit zoveel tijd met mijn gezin doorgebracht, dat was het positieve. Natuurlijk was de impact op de maatschappij en de patiënten enorm. Boston was nogal sterk getroffen, hoewel ons gezondheidssysteem nooit overbelast raakte, dankzij maatregelen die vanaf het begin aan werden genomen. En ander positief punt zou waarschijnlijk het langdurige gebruik van afstandsbeperkingen zijn, waar patiënten echt van houden. Om naar Boston te komen vanwege vaak slechts een paar minuten durende artsenbezoek, waarbij ze soms ook nog moeten wachten, neemt meestal werkelijk een halve dag in beslag. Een patiënt, die met de arts vanuit zijn huis kan spreken, is meer tevreden. Maar het spreekt voor zich dat dit niet bij alle patiënten mogelijk is. Ik schat zo in dat 30% van alle artsenbezoeken in de toekomst virtueel zou kunnen plaatsvinden.
Heeft de pandemie ook positieve en negatieve punten van het Amerikaanse gezondheidssysteem laten zien?
De grootste zorgen waren er in verband met het gebrek aan ziekenhuisbedden. Het Amerikaanse gezondheidssysteem moet zodanig effectief zijn dat elk groter ziekenhuis regelmatig voor 95% gevuld is. De vrije capaciteit is minimaal en kleinere ziekenhuizen die op deze manier niet gefunctioneerd hebben, hebben het financieel niet overleefd. Daarom waren er zorgen dat als de pandemie zo een omvang zou aannemen als in Italië, we niet genoeg plaats hebben om de patiënten te hospitaliseren. Er is zelfs zoiets als een “veldziekenhuis” ontstaan in een conferentiecentrum, waar uiteindelijk vooral daklozen werden gehospitaliseerd. Het positieve aan het Amerikaanse gezondheidssysteem is dat er onmiddellijk investeringen werden opgestart voor het ontwikkelen en de productie van vaccins en medicijnen voor de bestrijding van het corona-virus; iets wat waarschijnlijk verder nergens op de wereld mogelijk is.
Hoe functioneerde uw ziekenhuis en hebben jullie normaal kunnen werken op uw afdeling of werden jullie enigszins beperkt?
Sinds vorig jaar april werden alle operaties stopgezet met uitzondering van de urgente, waarvan er niet veel zijn binnen de plastische chirurgie. Tegenwoordig is alles weer langzaam gaan lopen – voorzichtig omdat iedereen bang is dat er nieuwe golven zullen komen van het corona-virus.
Hoe kijkt uzelf tegen de pandemie aan, hoe neemt u deze waar, bent/was u ergens bang voor?
Net als iedereen maak ik me zorgen erover, hoe het leven weer naar een normale situatie zal terugkeren en wat het nieuwe normale zal voorstellen. De videoconferenties hebben ons laten zien dat we niet overal naar toe hoeven te reizen, de vliegmaatschappijen en hotels zullen hun aanbodstrategie opnieuw moeten overwegen. Hoe zal de vrije tijd voor recreatie eruitzien? Wat er geweest is, zou ik niet graag willen verliezen en ik zou ooit aan mijn kleinkinderen willen vertellen, hoe we sportwedstrijden en concerten persoonlijk mochten bezoeken en niet virtueel.
Heeft u het gevoel dat het op een of andere manier misschien ook langdurig de wereld en onze levens grondig beïnvloedt en verandert?
Het is mogelijk. Het medicijn voor het corona-virus zal ontwikkeld worden maar wat overblijft zullen verschillende veranderingen van gedrag en procedures zijn, net als hoe het met het reizen geweest is na 11 september 2001. De terroristen hebben eigenlijk niets bereikt behalve dat ze ons het reizen moeilijker hebben gemaakt en minder plezierig wegens grotere rijen op vliegvelden en langzamere incheck-processen. Net zo bang ben ik ervoor dat het ook nu en hier gaat gebeuren: het sociaal distantiëren, het beperken van het aantal mensen deelnemende aan groepsacties, en dergelijke.
Waar houdt u zich eigenlijk in de laatste tijd mee bezig? Nog steeds gezicht-, handtransplantaties, …?
Inderdaad. We hebben een programma voor gezichtstransplantaties, handtransplantaties, buikwandtransplantaties, baarmoedertransplantaties. Behalve dat, ook veel onderzoek naar het bewaren van weefsel etc. In de praktijk heb ik een vrij grote mix aan klinische problemen, die ik graag wil oplossen.
Welke andere bijzondere operaties hebben jullie in de laatste tijd uitgevoerd? En hoeveel heeft u ervan al achter de rug?
Ik beschouw elke patiënt als bijzonder en probeer het maximale voor hem te doen, wat ik kan. Er zijn echt weinig operaties met een bijzondere curiositeit, omdat we ook weinig patiënten hebben die ervoor geschikt zijn. De laatste gezichtstransplantatie was in de zomer van 2019, een Afro-Amerikaan – de eerste in de VS. Dankzij het feit dat er zo weinig van deze operaties zijn, kunnen we altijd iets vinden, waarin ze de eerste zijn (hij lacht). Echter, langdurig gaat het om juist de resultaten te onderzoeken, om er zeker van te kunnen zijn dat we echt dingen doen, die goed zijn voor de patiënten. De transplantatie-geschiedenis is vol van deze processen, moratoria en dergelijke. Het gaat er niet om blind naar voren te rennen, maar om resultaten te beoordelen, voordat de indicatie en operatie verspreid worden.
Een tijd geleden heeft u erover gesproken dat moeilijke transplantaties niet zonder gevolgen zijn. Alsof getransplanteerde weefsels sneller verouderden dan de rest van het lichaam, hetgeen problemen veroorzaakt. Werk u eraan, is het gelukt om dat op enige manier op te lossen?
Onze specialisatie die onderdeel uitmaakt van de reeds gespecialiseerde plastische chirurgie, is een te klein en smal vakgebied om in staat te zijn om vastgestelde problemen onmiddellijk op te lossen. We zitten in een fase van ontwikkeling, waarbij nieuwe kennis wordt ontdekt, beschreven en welke tot verder onderzoek leidt. Kleine problemen zullen langer voortbestaan, voordat men de oplossing ervan zal vinden, in grotere problemen wordt veel meer energie gestoken. Tegenwoordig weten we dat patiënten een proces van chronische afstoting meemaken, dat verschillend snel, ofwel: traag, is. Bij sommigen demonstreert het zich door huidveranderingen die op een sneller verouderingsproces kunnen lijken. We weten nog niet, hoe lang getransplanteerde gezichten kunnen overleven, maar het is belangrijk om te beseffen dat de duurzaamheid ervan beperkt zal zijn. Om te vergelijken, een getransplanteerd hart of getransplanteerde longen hebben een halveringstijd van slechts 5 jaar. Als de gezichten gemiddeld 10 jaar kunnen overleven, zal het nog steeds een succes zijn.
Verwacht u in uw vakgebied binnenkort een verdere doorbraak? En zo ja, welke?
Persoonlijk zou ik me heel erg wensen dat er een vorm van behandeling ontdekt wordt, die tot tolerantie zal leiden. Dat is een staat waarin getransplanteerde weefsels niet afgestoot worden, het lichaam beschouwt ze niet als vreemd. In enkele studies, bij zorgvuldig gekozen patiënten, is het al bij niertransplantaties gelukt, maar het is nog steeds onduidelijk of dat ooit ook bij andere organen zal lukken. Het menselijk lichaam wordt levenslang blootgesteld aan zoveel stimulansen uit de omgeving die tot complexe immunologische reacties leiden en het creëren van geheugensimmuniteitscellen en reactiesystemen. Na transplantaties zijn we bijvoorbeeld in staat om bij laboratoriumdieren, zoals muizen, hun immuniteitssysteem en de omgevingen, waaraan ze blootgesteld zijn, te regulieren. Daarom bestaan er reeds meerdere hypothesen en onderzoeken. Bij mensen is het echter exponentieel moeilijker om de resultaten te herhalen. Als het echter zou lukken, zouden we in staat zijn om kleineren gezichtsdelen en praktisch elk soort weefsel te transplanteren dat we niet kunnen vervangen.
Een andere doorbraak zou de weefselengeneering (productie van weefsel buiten het menselijk lichaam) voorstellen maar ik ben bang dat we nog heel ver zijn, ook al gaat het alleen om laboratoriumonderzoek.
Hoe vaak bezoekt u normaalgesproken Tsjechië?
Ik heb de eer om lid te mogen zijn van de internationale raad voor onderzoek en wetenschap die direct onder de Tsjechische minister-president valt. Dankzij dat ben ik in staat om twee keer per jaar voor een paar dagen naar Praag te komen. Soms lukt het om ook voor iets langer te komen tijdens de vakantie.
Waarheen keert u eigenlijk terug als u naar Tsjechië komt, waar verblijft u en van welke plaatsten houdt u het meest? Ik neem aan dat het ergens in Noord-Moravië is?
Ik houd van Moravië, maar om eerlijk te zijn, door korte bezoeken, die zich vaker voordoen, blijf ik meestal in Praag. Mijn vrienden en familie komen dan naar mij toe, als ze tijd hebben. Het is echt ongelofelijk hoe Tsjechië bloeit en steeds beter wordt. Voor degenen die er leven, is het alsof je het gras ziet groeien, maar voor mij, die slechts af en toe komt, is het elke keer een reuzegroot verschil. Ik zou me wensen dat mensen in Tsjechië meer door de wereld zouden reizen, vooral naar India, Afrika, Zuid-Amerika, zodat ze beseffen hoe goed ze het in Tsjechië hebben.
Waar zou u de Amerikaanse toeristen heen sturen als de grenzen weer opengaan? Waar bevinden zich bij ons uw favoriete mooie plekjes en waarom?
Ik houd van veel plaatsen in Tsjechië. Zeker van Praag, Český Krumlov… die staan nu al op de radar van elke toerist. Maar ik zal Mikulov en het gebied Lednice-Valtice eraan toevoegen – vooral voor de liefhebbers van goede wijn. Voor de liefhebbers van natuur bijvoorbeeld Český ráj of Šumava. Interessant begint ook de stad Ostrava te zijn, met name Landek park met het museum van de mijnindustrie of het voormalige staalindustrie-terrein Vítkovice.
Heeft u ooit overwogen om samen met uw gezin terug te keren naar Tsjechië?
Ik heb nog geen aanbod gekregen om erover te kunnen nadenken. Maar ik sluit niets uit!
-(1).jpg?width=1920&height=1204&ext=.jpg)
