Cnoty i przywary barokowego rzeźbiarza Matthiasa B. Brauna

Szopka betlejemska wykuta w skale, posągi na najstarszym praskim moście czy galeria mistrzowskich rzeźb plenerowych. To nie jedyne dzieła najsłynniejszego barokowego rzeźbiarza, snycerza i kamieniarza Matthiasa Bernarda Brauna. Jego wyrafinowany styl można podziwiać podczas spaceru po Pradze, w Pałacu Kuks lub Valeč. Zapraszamy do świata precyzyjnej sztuki autora, który w tym roku obchodziłby 340. urodziny.

Braun, gwiazda sztuki barokowej

Dzięki pierwszej rzeźbie Brauna przedstawiającej świętą Ludgardę, a wykonanej na najstarszy zachowany praski most – dzisiejszy Most Karola, autor zdobył nie tylko podziw mieszkańców Pragi, ale także wiele nowych zleceń. Ale po kolei! Matthias Bernhard Braun, najsłynniejszy czeski rzeźbiarz barokowy, urodził się 24 lutego 1684 jako piąte dziecko w rodzinie kowala, w małej wiosce niedaleko Innsbrucka. Matthias studiował rzeźbiarstwo w Salzburgu i jako czeladnik odwiedził Włochy, gdzie poznał twórczość Michała Anioła i Berniniego.

Prawdopodobnie w 1708 roku przybył do klasztoru w Plasach, a dwa lata później przeniósł się do Pragi, gdzie natychmiast rozpoczął pracę nad zleceniem słynnej rzeźby Sen św. Ludgardy na Moście Karola. W tym samym roku stworzył jeszcze jedną, dedykowaną na Most Karola, rzeźbę o nazwie Święty Iwo. Po wykonaniu dzieł, które cieszyły się wielką popularnością zaczęły napływać kolejne zlecenia, dzięki czemu na dzisiejszym Placu Karola (czes. Karlovo náměstí) w Pradze artysta otworzył własną pracownię rzeźby w kamieniu.

Św. Ludmiła na Moście Karola w Pradze.

Bez mecenasa ani rusz!

Kluczowym wydarzeniem w życiu Brauna była znajomość z hrabią Františkiem Antonínem Šporkiem, który dostrzegł jego niezwykły talent i został jego głównym mecenasem. Zlecił mu udekorowanie swojej rezydencji w Kuks niedaleko miasta Dvůr Králové w Czechach Wschodnich.

Kuks

Szpital w Kuks jest ważnym zabytkiem barokowym, częścią tego kompleksu jest słynny monumentalny Kościół Najświętszej Trójcy, a wielką dumą jedna z najstarszych aptek – Pod Jabłkiem Granatu (czes. U Granátového jablka). Znaleźć tam można różne rodzaje „lekarstw”. Na przykład pojemnik z napisem „kość z serca jelenia” lub „proszek z czaszki wisielca”.

Kuks

W ciągu wielu lat Braun stworzył w Kuks przepiękne działa, między innymi galerię 24 rzeźb plenerowych Cnoty i Przywary. Potwierdzeniem jego umiejętności jest monumentalna seria rzeźb i płaskorzeźb Szopka betlejemska, która wyciosana została w skałach piaskowcowych kilka kilometrów od miejscowości Kuks, na łonie natury w lokalizacji nazywanej Nový les.

Szopka betlejemska

Całe dzieło reprezentuje szczyt europejskiej rzeźby barokowej i zostało uznane za narodowy zabytek kultury oraz wpisane na listę indykatywną dziedzictwa kulturowego UNESCO. Od Szpitala w Kuks do Szopki betlejemskiej Brauna prowadzi ścieżka dydaktyczna.

Szopka betlejemska

Śladami Matthiasa B. Brauna można wyruszyć w Pradze: poza wspomnianym powyżej Mostem Karola, na którym stoi rzeźba św. Ludmiły jego autorstwa, której oryginał znajduje się na Wyszehradzie, jest także autorem rzeźb w Kościele św. Klemensa w Klementinum, w rozległym kompleksie budynków barokowych niedaleko Mostu Karola na Starym Mieście w Pradze, gdzie znaleźć można najpiękniejszą salę biblioteczną na świecie.

Ogród Vrtba w Pradze

Jego rzeźby znajdują się również wewnątrz Pałacu Czernińskiego (czes. Černínský palác), Pałacu Thunovskiego (czes. Thunovský palác) przy ulicy Nerudy, Pałacu Velkopřevorskiego (czes. Velkopřevorský palác), Pałacu Clam-Gallas (czes. Clam-Gallasův palác) czy też zdobią tarasowy Ogród Vrtbovski (czes. Vrtbovská zahrada) typu włoskiego. Stworzył również nagrobek hrabiego Šlika w Katedrze św. Wita na Zamku Praskim.

Bogaty mieszczanin

Dzięki swojej ciężkiej pracy słynny rzeźbiarz stał się bogaty i kupił kilka domów w Pradze. Na dzisiejszej ulicy Jungmanna był to dom Pod Trzema Liliami (czes. U tří lilií), który Braun przebudował i wkrótce potem sprzedał. Szybko stał się zamożnym obywatelem Nowego Miasta i kupił duży dom Pod Kamiennym Stołem (czes. U Kamenného stolu) przy Placu Karola 617/24, dziś naprzeciwko wieży Ratusza Nowomiejskiego. Mieszkał tam do końca swych dni i prowadził znaną pracownię rzeźbiarską. Dziś na domu znajduje się tablica pamiątkowa.

Życie Brauna naznaczone było chorobą rzeźbiarzy i kamieniarzy. Gruźlica odebrała mu siły i ostatecznie oderwała od pracy twórczej. Ostatecznie uległ tej chorobie płuc 15 lutego 1738 r. w Pradze.

Rzeźby w zamkach, pałacach i ogrodach

Jego rzeźby nadal zdobią parki i ogrody pałaców oraz zamków, na przykład w Veltrusach, Duchcovie, Konopišti, Liběchovie lub w Lysej nad Labem. Piękno dzieł Brauna można podziwiać również w Kościele Znalezienia Krzyża Świętego w Litomyšlu, jego rzeźby w drewnie zdobią również Klasztor w Plasach, Braun wykonał także kolumnę morową do ogrodu przy Kościele Znalezienia Krzyża Świętego w Libercu. Jest również autorem nagrobka z płaczącą kobietą na grobie swojej teściowej w mieście Jaroměř, będącego chlubą czeskiej rzeźby pogrzebowej.

Sam Matthias Braun został pochowany w grobowcu przed Kaplicą Kornelską (czes. Kornelská kaple) w Kościele św. Szczepana przy ulicy Štěpánskiej w Pradze.

Zamek Valeč

Rzeźby Brauna na Moście Karola w Pradze:

Idąc od Staromiejskiej Wieży Mostowej (czes. Staroměstská mostecká věž) na Małą Stronę (czes. Malá Strana) w Pradze, po lewej stronie można znaleźć wymienione poniżej rzeźby Brauna.

Św. Iwo – Święty Iwo jest patronem prawników; wdowa i jej dzieci spoglądają na świętego, który przyjął ich przed sądem. Po jego prawicy, z mieczem i opaską na oczach znajduje się Sprawiedliwość.

Św. Ludgarda lub Sen Św. Ludgardy – Pierwsza znana praca rzeźbiarza i najlepsze pod względem artystycznym dzieło znajdujące się na Moście Karola w Pradze. Oryginał z piaskowca przechowywany jest w Lapidarium Muzeum Narodowego w Centrum Wystawowym (czes. Vystaviště).

Św. Ludmiła z małym Wacławem – Św. Ludmiła w lewej ręce trzyma chustę, którą została uduszona, a prawą ręką wskazuje na Biblię, z której mały Wacław uczył się czytać. Płaskorzeźba na cokole przedstawia scenę mordu Wacława.